اختصاصی ایران هشدار- یکی از مهم ترین انواع قاچاق که باید به شدت با آن مبارزه شود، قاچاق فرآورده های سلامت یعنی غذا و دارو است. زیرا نه تنها سلامت جسمانی مردم را به طور مستقیم در معرض خطر قرار می دهد، بلکه تأثیر فراوان بر تغییر سبک و شیوه زندگی مردم دارد و خسارت در این حوزه را به سختی می توان جبران کرد. بسیاری از مواد غذایی و دارویی که به صورت قاچاق وارد کشور می شود حتی در خود کشور تولید کننده نیز مجوز مصرف نگرفته و تولیدکنندگان زیرزمینی آن برای فرار از ضرر مالی به کشورهای دیگر قاچاق می کند و ممکن است که سلامت مردم مورد تهدید جدی قرار گیرد.

اهمیت موضوع به حدی است که بنا به گفته شهریار اسلامی تبار مدیرکل بازرسی و امور حقوقی سازمان غذا و دارو طی مصاحبه ای با خبرگزاری فارس، در حوزه مبارزه با قاچاق فراورده‌های سلامت، قوانین کارسازی تصویب شده اند و اختیارات مناسبی برای انجام دقیق کارهای نظارتی سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت در نظر گرفته شده است و در صورت کشف مواد و فرآورده‌های دارویی اعم از داروها و فرآورده های تقویتی، تحریک کننده، ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی و دارویی اعم از داروها و فرآوردهای زیستی نظیر سرم و واکسن و فرآورده آزمایشگاهی و مواد غذایی اطفال مثل شیرخشک یا هرنوع دارو و مواد اولیه دارویی و بسته بندی دارویی و هرنوع ملزومات مصرفی و تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و یا مواد اولیه، آنها مشمول مجازات قاچاق کالاهای ممنوع قرار گرفته و فرد متخلف طبق نص صریح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به پرداخت جزای نقدی و حتی زندان محکوم می‌شود.

واردات مکمل های غذایی و فروش اینترنتی

مکمل‌های مختلف در سیستم وزارت بهداشت ایران از لحاظ سازمانی در جایگاهی بین داروها و غذا قرار گرفته اند و هر نوع مکمل رژیمی, غذایی و یا ورزشی برای ورود به کشور نیاز به اخذ مجوز از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی است. این مجوز از سوی اداره مکمل‌های غذایی که زیر مجموعه اداره کل نظارت بر مواد غذایی آشامیدنی آرایشی و بهداشتی است صادر می شود. وظیفه اصلی اداره کل داروهای طبیعی و مکمل، نظارت بر کیفیت، ایمنی و اثربخشی این فراورده ها از طریق بررسی پرونده های ساخت فراورده های تولید داخل و وارداتی و صدورمجوز یا پروانه ساخت و ورود، نظارت بر تولید داخل، واردات، تولید تحت لیسانس، ساخت قراردادی و انتقال دانش فنی، تمدید مجوز یا پروانه ساخت و ورود فراورده ها است. همچنین صدور پروانه تاسیس کارخانجات تولیدی و مکاتبات مرتبط با این موارد و تهیه و تنظیم ضوابط و مقررات نیز برعهده این اداره کل می باشد.

طبق قوانین، این مکمل‌های تغذیه‌ای و ورزشی بایستی توسط نهادها و موسسات مورد تائید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وارد و توزیع شوند. شرکت‌های واردکننده، طی مراحل خاص و پیچیده‌ای اقدام به اخذ نمایندگی از شرکت تولیدکننده خارجی مورد نظر می‌کنند. مکمل پس از ورود به ایران و طی تمام آزمایش‌های لازم توسط وزارت بهداشت، اجازه ورود به کشور را پیدا می‌کند. آزمایش روی مکمل‌های وارداتی در هر مرحله از واردات تکرار می‌شود و تمامی این محصولات دارای شماره سریال تولید هستند که هر مرحله تولید شماره خاص خود را دارد. وزارت بهداشت از هر شماره سریال تعدادی را به صورت تصادفی مورد بررسی قرار می‌دهد و پس از مشخص شدن نتایج آزمایش اجازه پخش مکمل را صادر می‌کند.

از این مرحله به بعد شرکت‌های توزیع‌کننده وظیفه پخش محصول را بر عهده می‌گیرند. این شرکت‌ها نیز توسط مسئول فنی (که باید وزارت بهداشت وی را تائید کرده باشد) اقدام به پخش محصولات در میان داروخانه‌ها می‌نمایند. شرکت‌های توزیع‌کننده طبق قانون باید شرایط ویژه‌ای را برای نگهداری مکمل‌های غذایی و ورزشی مهیا کنند. این شرایط شامل نگهداری مکمل‌های غذایی در انبارهای خاص و استاندارد و پخش صحیح آنها می‌شود.

در مرحله آخر داروخانه‌ها قرار دارند که موظف هستند محصولات دریافت شده از شرکت‌های توزیع‌کننده را به روش صحیح به دست مصرف‌کننده برسانند. در داروخانه، دکتر داروساز به تمامی این مراحل نظارت می‌کند و برای جلوگیری از هر گونه خطای احتمالی، داروخانه‌ها هر چند وقت یک بار و به صورت سرزده توسط بازرسین وزارت بهداشت کنترل می‌شوند. پرسنل داروخانه نیز موظف هستند اطلاعات کافی در رابطه با محصولات به مصرف‌کنندگان ارائه کنند و وی را از هر گونه عوارض جانبی احتمالی مکمل‌های غذایی و ورزشی آگاه نمایند.

خوشبختانه با تاسیس سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت و نظارت مستقیم و مستمر این نهاد بر واردات، نگهداری و عرضه مکمل‌های ورزشی مجاز و همچنین تاکید فراوان این سازمان بر عرضه این مواد در داروخانه‌ها، مصرف‌کنندگان خود قادر به تشخیص تفاوت میان مکمل‌های اصل و قاچاق می‌باشند. اما به طور کلی تنها مرجع و ضابطه برای تفکیک مکمل‌های مجاز و غیرمجاز را می‌توان نامه اداره کل داروهای طبیعی و مکمل سازمان غذا و دارو به کلیه شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده فراورده‌های مکمل تغذیه‌ای دانست.

در این رابطه، فروش هرگونه مکمل های غذایی در فضای مجازی اگر که از سوی داروخانه دارای مجوز از سازمان غذا و دارو صورت نگیرد، تخلف محسوب می شود و مطابق با قانون با ایشان برخورد خواهد شد. به عبارت دیگر تنها داروخانه هایی می توانند در فضای مجازی اقدام به فروش مکمل های غذایی کنند که از سوی سازمان غذا و دارو مجوز فروش اینترنتی این اقلام را کسب کرده باشند.

در صورت کشف مواد و فرآورده‌های دارویی اعم از داروها و فرآورده های تقویتی، تحریک کننده، ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی و دارویی اعم از داروها و فرآوردهای زیستی نظیر سرم و واکسن و فرآورده آزمایشگاهی و مواد غذایی اطفال مثل شیرخشک یا هرنوع دارو و مواد اولیه دارویی و بسته بندی دارویی و هرنوع ملزومات مصرفی و تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و یا مواد اولیه، فرد مشمول مجازات قاچاق کالاهای ممنوع قرار گرفته و طبق نص صریح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به پرداخت جزای نقدی و حتی زندان محکوم می‌شود.

اگر ارزش کالای قاچاق کشف شده 10 میلیون ریال باشد متخلف به پرداخت جزای نقدی معادل دو تا سه برابر ارزش کالای ممنوع محکوم می‌شود که با افزایش ارزش آن محصول از  10تا 100 میلیون ریال این مجازات به حدود سه تا پنج برابر و اگر ارزش آن به مرزی حدود 100 تا یک میلیارد ریال برسد بین شش ماه تا دو سال حبس نیز به پرونده قاچاقچیان اضافه می‌شود ضمن آنکه مجازات‌های پرداخت بین پنج تا هفت برابری نیز به عنوان جزای نقدی برای محکومین در نظر گرفته می‌شود.

در صورتی که ارزش کالایی به قرار آنچه گفته شد ارزشی بیش از یک میلیارد ریال داشته باشد متخلف به دو تا پنج سال حبس و جزای نقدی معادل هفت تا ده برابر ارزش کالای ممنوع قاچاق گرفتار می‌شود.