تحلیلی بر موارد اصلاحی آیین نامه جدید بازاریابی شبکه ای

ایران هشدار- مقدمه
بازاریابی شبکه ای، روشی تحول یافته در مقابل روش سنتی فروش کالاست که از سوی فروشندگان کالا یا ارائه دهندگان خدمات با هدف جذب مشتری و فروش بیشتر به کار گرفته می شود. از این روش تعاریف متعددی ارائه شده است که کمابیش مشابه هستند. این روش از دیدگاه فدراسیون انجمن های فروش مستقیم اتحادیه اروپا به صورت زیر تعریف شده است:
«فروش محصولات به صورت مستقیم به مصرف کنندگان به ویژه در منزل خود مصرف کننده یا منزل دیگران، در محل کار آنها و در مکان های دیگر به دور از مکان های تجاری دائمی، به صورتی که فروشنده مستقیم بتواند، محصولات را توضیح و نمایش دهد. »
در این روش از یک طرف شرکت با صرف وقت وهزینه کمتر موفق به کسب مشتری بیشتر و نهایتاً صاحب سود بیشتری می شود که حاصل فروش محصولات است و از طرف دیگر توزیع کننده (بازاریاب) نیز با دریافت پورسانت حاصل از جذب و آموزش توزیع کنندگان یا به واسطه فروش کالا به مصرف کننده از طرق مختلف به درآمد بیشتر می رسد. مشتریان نیز می توانند خرید خود را با رضایت انجام دهند.
بنابراین، اگر سیاست ها و قوانین با در نظر گرفتن بستر بومی، اجتماعی و فرهنگی تنظیم شوند و شرکت ها و بازاریابان هم به راستی و بر اساس قوانین موجود و نیاز واقعی مشتریان عمل کنند، شاهد نتایج خوبی خواهیم بود. این روش یکی از بهترین روش ها در معرفی و توسعه استفاده از تولیدات داخلی هر کشور است.
بازاریابی در ایران
در کشور ما نیز از شهریور 1390 دستورالعملی با نام دستورالعمل تأسیس و نحوه فعالیت و نظارت بر شرکت های بازاریابی شبکه ای تهیه و تدوین گردید که تمامی شرکت های متقاضی بر اساس این دستورالعمل ملزم به دریافت مجوز شدند.
از تاریخ94/04/14، با تصویب آئین نامه اجرایی، چگونگی صدور و تمدید پروانه کسب و نحوه نظارت بر افراد صنفی در فضای مجازی (موضوع تبصره ماده 87قانون نظام صنفی) که مشتمل بر 29 ماده و 13 تبصره است، توسط اتاق اصناف ایران با همکاری دبیرخانه هیأت عالی نظارت و وزارتخانه های اطلاعات، ارتباطات و فناوری اطلاعات تهیه و به تصویب وزیر صنعت، معدن و تجارت رسید و تمامی شرکت های دارای مجوز پیشین و درخواست دهندگان جدید موظف به دریافت پروانه کسب بازاریابی شبکه ای جهت فعالیت بازاریابی شبکه ای در کشور شدند.
منتها این پدیده اقتصادی به دلیل عدم بومی سازی و متعاقباً عدم وجود زیرساخت مناسب در زمینه آموزش و اجراء با معضلاتی مواجه شد. این معضلات، واکنش های مختلفی را در میان مردم، مسئولین و فقها در پی داشت. از جمله معضلات ایجاد شده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارائه محصولات وارداتی و کم کیفیت
- خرید اجباری
- پیش انباشته سازی
- شعب غیرقانونی
- آموزش به سبک شرکت های هرمی
- جذب افراد زیر 18 سال
- اختیارات بیش از اندازه لیدرها
- سرپیچی شرکتها در تحقق حقوق قانونی بازاریابان
- شکل گرفتن درآمدهای نامشروع به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه
تجدیدنظر در آیین نامه بازاریابی شبکه ای
براساس نیازهای روز و رفع نواقص اصلاح نامه در هر دو بخش بازاریابی شبکه ای و کسب و کارهای مجازی با هدف شفافیت بیشتر در حوزه نظارت بر عملکرد این کسب و کارها، تمرکز بیشتر بر کالاهای مورد معامله و ضابطه مندتر نمودن پرداخت ها در بازاریابی شبکه ای (برمبنای پایه کار مفید) در دستور کار قرار گرفت و با مشارکت دستگاه های ذی مدخل که در تبصره ماده 87 قانون نظام صنفی تصریح شده، تصویب شد. در این اصلاحیه سعی شده است از سایر نهادها، مراجع ذی صلاح و افراد صاحب نظر نیز نظرخواهی شود.
مهم ترین موارد تجدیدنظر در این آیین نامه در بخش بازاریابی شبکه ای تمرکز بر تولید و حمایت از تولید داخلی، جذب سرمایه گذاری، تحدید سطوح پرداخت ها و احصاء نمودن تخلفات و شفافیت ضمانت اجرای آن (در بازاریابی شبکه ای و کسب و کارهای مجازی) است و مهم ترین حسن این تغییرات، تسهیل شروع فعالیت کسب و کارهای مجازی، حمایت از تولید داخلی در راستای سیاست های اقتصاد مقاومتی و کوتاه تر شدن فاصله بین تولید تا مصرف کنندگان در بازاریابی شبکه ای و تلاش در راستای تطبیق بیشتر با قوانین و موازین کشور است.
مهم ترین تغییرات آیین نامه موضوع 87 قانون نظام صنفی در ارتباط با شرکت های بازاریابی شبکه ای
- شرکت بازاریابی شبکه ای شخص حقوقی است که محصولات تولید خود یا شرکت مادر (دارنده بیش از 50%سهام و سرمایه) را به روش بازاریابی شبکه ای به فروش می رساند. با این تعریف تمامی شرکت های بازاریابی شبکه ای می بایست تولید کننده کالای مورد عرضه در شبکه یا دارنده بیش از 50% سهام یا سرمایه در شرکت مادر باشند. (بند 3 ماده 1 آئین نامه)
اجرایی شدن این بند ثمرات اقتصادی و فرهنگی فراوانی به همراه خواهد داشت. به لحاظ اقتصادی، رونق تولید و فروش محصولات داخلی از نتایج آن است. متأسفانه در سال گذشته فروش انواع اقلام وارداتی با کیفیت پایین رونق گرفت که پر مصرف ترین آنها لوازم آرایشی و بهداشتی بود. بعلاوه، مشتریان گاهی مجبور به خرید کالاهای غیرمصرفی می شدند تا تنها در حلقه بازاریابان باقی بمانند.
البته لازم به ذکر است که دستگاههای ذی ربط می توانند با در نظرگفتن تمهیدات مناسب، زمینه همکاری تولیدکنندگان داخلی با شرکت های بازاریابی را به وجود آورند. بسترسازی مناسب در این زمینه مطمئناً برای هر دوطرف سود فراوان خواهد داشت.
- پرداخت حق کمیسیون و پاداش به بازاریابان با توجه به شرح وظایف آنها حداکثر تا 3 سطح محدود شده است. لذا تمامی شرکت های دارای پروانه موظف به تغییر طرح درآمدی شرکت در مهلت مقرر هستند.( بند 4 ماده 9 آئین نامه)
یکی از مهم ترین دغدغه ها در میان بازاریابان آن بود که عده ای بى آن که فعالیّت مثبتى داشته باشند، درآمد کسب کنند. بر اساس آئین نامه پیشین افرادى که در شاخه هاى اوّل قرار مى گرفتند، بى آن که کار مهمّى انجام داده باشند، اموال هنگفتى را تصاحب کرده، و افرادى که در شاخه هاى آخر بودند، به سود چندانی دست نمی یافتند.
البته اصلاح این بند تا حدی در جهت رفع مشکل است.
ارائه محتوای دوره های آموزشی توسط شرکت های بازاریابی شبکه ای به دبیرخانه کمیته جهت تطبیق با مقررات : ( بند 6 ماده 10 آئین نامه)
امید است که با اجرایی شدن این بند، محتوای آموزشی شرکت ها تا حدی بومی سازی شود و محتوا و سبک آموزشی شرکت های هرمی تا حد امکان حذف گردد. امید است بازاریابان به راهکاری برسند تا در حقیقت و به واقع بدون دروغ و فریب با ارائه محصول واقعاً مناسب به مشتری، در راستای احقاق حقوق مشتریان خود گام بردارند.
البته توجه به مسائلی نظیر زمان، مکان، اساتید، منابع و روش های آموزش هم باید مورد توجه قرار گیرد. برگزاری کلاس های آموزشی در زمان های نامناسب و دیر هنگام، و یا آموزش در مکان های نامناسب آموزشی و بدون امکانات و تنها از طریق استفاده از روش های انگیزشی و فریبکارانه از معضلات کنونی بسیاری از مردم و مشتریان است.
- عدم به کارگیری بازاریابان با عنوان مسئول شعبه توسط شرکت های دارای پروانه کسب: (ماده 11 آئین نامه)
- احصاء عناوین تخلف شرکت های بازاریابی شبکه ای و نحوه برخورد با مرتکبین همراه با مصادیق اخطار_تعلیق و ابطال مجوز: ( ماده 13 آئین نامه)
- اعمال محدودیت لازم برای بازاریاب متخلف توسط شرکت بازاریابی شبکه ای با اعلام دبیرخانه کمیته نظارت: ( تبصره 2 ماده 16 آئین نامه)
نظارت بر اجرای این آئین نامه، در نظر گرفتن ضمانت اجرایی مناسب، برخورد قاطعانه در صورت عمل نکردن به آن و اطلاع رسانی در خصوص عواقب عدم اجرایی شدن آن به شرکت ها و بازاریابان از مسائل بسیار مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
شرکت های بازاریابی شبکه ای دارای پروانه کسب 6 ماه از تاریخ ابلاغ آئین نامه جدید (مصوب 10/12/95) موضوع ماده 87 قانون صنفی فرصت دارند تا وضعیت خود را با این مقررات منطبق نمایند.
نتیجه
در خاتمه لازم به ذکر است که نمی توان از فراگیری و قدرت مدل های بازاریابی شبکه ای چشم پوشی کرد. اینک این سؤال مطرح است که آیا می توان این سیستم توزیع را برای توسعه اهداف اقتصادی و اجتماعی به کار گرفت؟
مطمئنا اگر این سیستم بازاریابی در همه ابعاد آن به درستی هدایت شود، می تواند تحولات بسیار مثبتی به وجود آورد. مثلاً به جای فروش کالاهای بی کیفیت، با فروش محصولات تولیدی کشاورزان یا تولید کنندگا ن داخلی پوشاک و ... در روند عرضه و استفاده محصولات تولید داخلی تغییرات عمده به وجود خواهد آمد. مدل های بازاریابی شبکه ای در غرب با شعار بهبود کیفیت زندگی در حال فعالیت هستند. این شرکت ها در کشورهای در حال توسعه هم مشغول به فعالیت هستند و روند بسیار رو به رشدی دارند. سیاستی که در داخل نیز می توان حتی بدون نیاز به شرکت های خارجی و استفاده از مواد اولیه آنها در پیش گرفت. اگر این سیستم بازاریابی آسیب شناسی نشود، با توجه به پتانسیل اجتماعی و فرهنگی موجود، می تواند در همه ابعاد خسارات عظیمی به بار آورد. باید توجه داشت که هر کشور شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی خاص خود را دارد؛ در نتیجه راهکارهای خاص خود را نیز می طلبد. به نظر می رسد تجدید آئین نامه هایی در این حوزه با توجه به نیاز و شرایط حاکم می تواند باعث اصلاح و پیشرفت قابل توجهی گردد.

منبع: mlmbook.ir